این طرح با چالش ها و موانعی در اجرا روبرو شد به گونه ای که اغلب خانواده ها و مسوولان را چند روزی درگیر کرد و همه نگران این بودند که سرنوشت دانش آموزان پایه دهم چه خواهد شد؟
منتقدان می گویند در طرح هدایت تحصیلی به نمره معدل ، استعداد و علاقه دانش آموز کمتر از نیاز بازار کار و امکانات آموزش و پرورش توجه شده است.
علت محدود بودن ظرفیت مدارس دولتی در پذیرش داوطلب رشته علوم تجربی ، باز بودن درب مدارس غیر انتفاعی برای پذیرش در همین رشته و چرایی توجیه نشدن خانواده ها و دانش آموزان از مهمترین سوالات مردم در رابطه با طرح هدایت تحصیلی است.
نگرانی و دغدغه خانواده ها از یک سو و تلاش مسوولان وزارت آموزش و پرورش برای شفاف سازی جزییات طرح هدایت تحصیلی، خبرگزاری جمهوری اسلامی را بر آن داشت تا توضیحات مفصلی را از مسعود شکوهی مدیر کل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش ترتیب دهد.
متن زیر حاصل سوال و جواب خبرنگاران حوزه آموزش و پرورش ایرنا با شکوهی است که دعوت خبرنگاران را پذیرفت و میهمان خبرگزاری شد.
* بیش از 800 هزار دانش آموز هدایت تحصیلی شدندمدیر کل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش گفت: تاکنون بیش از 800 هزار دانش آموز از یک میلیون دانش آموزی که امسال وارد پایه دهم می شوند، هدایت تحصیلی شده و انتخاب رشته کرده اند.
مسعود شکوهی اظهار داشت: از 20 درصد افراد باقیمانده، حدود 10 درصد دانش آموزان بزرگسال و یا اتباع خارجی هستند که کار انتخاب رشته آنها نیز در حال انجام است.
وی افزود: برخی از این دانش آموزان نیز درخواست تجدیدنظر در انتخاب رشته داشته اند که عموما متقاضی رشته علوم تجربی هستند و تصمیم بر آن است تا با در نظر گرفتن امکانات و ظرفیت های موجود این افراد در رشته دلخواه پذیرش شوند.
دبیر شورای برنامه ریزی هدای تحصیلی ادامه داد: اکنون کار هدایت تحصیلی دانش آموزان مراحل پایانی خود را می گذراند و بسیاری از مشکلات برطرف شده است مثلا در استان فارس با 59 منطقه آموزشی، تنها 23نفر مشکل انتخاب رشته دارند!.
* تحصیل 36 درصد دانش آموزان در شاخه کار و دانش و فنی و حرفه ای
مدیر کل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش گفت: اکنون 36 درصد دانش آموزان در شاخه های کار و دانش و فنی و حرفه ای مشغول به تحصیل هستند که امسال بنا بود این رقم به 39 درصد برسد.
شکوهی اضافه کرد: بر اساس هدف گذاری ها این درصد در مدت پنج سال باید به 48 درصد در شاخه کار دانش و فنی و حرفه ای و 52 درصد در رشته های نظری برسد.
وی با بیان اینکه آخرین آمار از وضعیت ثبت نام دانش آموزان در رشته های مختلف 15 مهرماه تکمیل می شود، اضافه کرد: برای اجرای طرح هدایت تحصیلی، مطالعه تطبیقی روی 32 کشور انجام شده است و شورای عالی آموزش و پرورش برای تدوین این آیین نامه 14 بار مفاد آن را تغییر داد.
* کشور با کمبود نیرو در رشته های مختلف مواجه استدبیر شورای برنامه ریزی هدایت تحصیلی ادامه داد: آموزش و پرورش ملزم به تربیت نیرو در تمامی بخش های جامعه است و در شرایطی که کشور در برخی رشته ها با مشکل کمبود نیرو مواجه است اکثر دانش آموزان به سمت علوم تجربی گرایش دارند.
از وی سوال شد آیا رشته های خاصی مخصوص دختران یا پسران است که شکوهی خاطرنشان کرد: بحث جنسیتی در آموزش و پرورش وجود ندارد و راه برای انتخاب رشته دانش آموزان دختر و پسر هموار است و هر کس در هر رشته ای که تمایل دارد می تواند ادامه تحصیل دهد.
* هدایت تحصیلی پس از گذشت 22 سال به متوسطه اول بازگشتمدیر کل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش اظهار داشت: هدایت تحصیلی بعد از 22 سال از پایه دهم به متوسطه اول بازگشت و از امسال در پایان پایه نهم هدایت تحصیلی دانش آموزان انجام می شود.
شکوهی افزود: بر اساس سند تحول بنیادین، آموزش و پرورش امسال ملزم بود هدایت تحصیلی را در پایان پایه نهم انجام دهد و این مساله به طور طبیعی، مشکلاتی را به همراه داشت.
وی ادامه داد: در گذشته هدایت تحصیلی در دوره متوسطه دوم و پایه دهم صورت می گرفت و دانش آموز در فضای واقعی تر به انتخاب رشته می پرداخت اما از آنجا که اکنون متوسطه اول تلفیقی از ارزشیابی توصیفی و نمره است، ملاک سنجش دانش آموزان نیز متفاوت است.
دبیر شورای برنامه ریزی هدایت تحصیلی بیان کرد: عدم توازن در میان رشته های تحصیلی و تحصیل حدود 60 درصد دانش آموزان در رشته علوم تجربی، متولیان دستگاه تعلیم و تربیت و برنامه ریزان را برآن داشت تا بر اساس مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش، امسال طرح هدایت تحصیلی در مدارس به اجرا درآید.
شکوهی یادآورشد: بر اساس اعلام سازمان سنجش آموزش کشور در کنکور امسال از حدود 860 هزار شرکت کننده 520 هزار نفر در گروه علوم تجربی شرکت کرده بودند که تنها یک و دو دهم درصد از شرکت کنندگان گروه تجربی موفق به ادامه تحصیل در رشته های گروه پزشکی شده و حدود 98 درصد افراد از تحصیل در رشته های مد نظرشان باز ماندند.
وی با اشاره به اینکه امسال سازمان سنجش اعلام کرد که بیش از یک هزار و 200 سهمیه پذیرش کنکور در رشته علوم تجربی کاهش پیدا کرده است، گفت: سال هاست که تب توجه به رشته علوم تجربی در جامعه شکل گرفته و دلایل متعددی همچون جایگاه شغلی پزشکان باعث شده خانواده ها و دانش آموزان اقبال بیشتری به این رشته نشان بدهند.
وی با بیان اینکه ادامه این روند کار را در آینده مشکل خواهد کرد افزود: آموزش و پرورش به عنوان متولی اصلی تعلیم و تربیت عمومی در کشور که موظف به ارایه آموزش به دانش آموزان برای ورود به بازار کار و ادامه تحصیل است با استناد به برنامه پنجم توسعه تصمیم گرفته تا نرخ تحصیل در شاخه های کار و دانش و فنی و حرفه ای را از 36 درصد به 48 درصد برساند.
شکوهی اضافه کرد: اکنون در رشته های تحصیلی تناسبی وجود ندارد به این نحو که وقتی دانش آموزان رشته علوم تجربی موفق به قبولی در رشته های پزشکی نمی شوند وارد رشته های علوم انسانی در دانشگاه ها می شوند.
وی اظهار داشت: بسیاری از پذیرفته شدگان در رشته علوم انسانی دانشگاه ها کسانی هستند که در رشته علوم تجربی تحصیل کرده اند و شرایط به گونه ای است که حتی در رشته ریاضی هم افرادی وارد رشته علوم تجربی شده اند و این مساله موجب بر هم خوردن تناسب میان رشته ها شده است.
دبیر شورای برنامه ریزی هدایت تحصیلی با بیان اینکه روند موجود هزینه هنگفتی به لحاظ مادی و معنوی به فرد و جامعه تحمیل می کند، گفت: بر اساس اعلام مرکز آمار ایران، از کسانی که به مراکز کاریابی مراجعه کرده و موفق به ورود بازار کار شده اند کمتر از دو درصد آنها بین رشته شغلی و رشته تحصیلی شان تناسب وجود داشته و در 98 درصد، هیچ ارتباطی بین رشته شغلی و تحصیلی آنها وجود ندارد.
شکوهی ادامه داد: هدر رفت حداقل چهار سال از عمر و هزینه این افراد و تحمیل این شرایط به فرد و جامعه برنامه ریزان کشور را بر آن داشت تا طرح هدایت تحصیلی را با در نظر گرفتن تمهیدات و بررسی همه جانبه ارایه دهند.
* هدایت تحصیلی یک روند علمی منطقی را پشت سر گذاشته استمدیر کل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه هدایت تحصیلی در اصل مشکل خاصی ندارد، گفت: این طرح یک روند علمی منطقی را پشت سر گذاشته و با لحاظ کردن تاثیر آزمون های عملکرد تحصیلی دانش آموزان به میزان 35 درصد و نمرات دانش آموزان در پایه های هفتم، هشتم و نهم تلاش دارد این مشکل را تا حدود زیادی برطرف کند.
شکوهی خاطرنشان کرد: بر اساس این طرح، از امسال به صورت فرآیندی نمرات هر دو نوبت اول و دوم در هر پایه ملاک قرار می گیرد به این معنا که نوبت اول ضریب یک و نوبت دوم ضریب دو دارد و مجموع این ضرایب، 35 درصد از کل فرآیند هدایت تحصیلی را در بر می گیرد.
وی ادامه داد: 10 درصد از این ضرایب نظر و علاقه دانش آموز، 15 درصد استعداد و 15 درصد آزمون های رغبتی، 10 درصد نظر معلمان دوره متوسطه اول، پنج امتیاز خانواده و 10 امتیاز هم مشاور مدرسه است.
دبیر شورای برنامه ریزی هدایت تحصیلی بیان داشت: اکنون این مساله به اشتباه در بین خانواده ها جا افتاده که اگر فرزندشان معدل بالای 17 دارد می تواند در رشته علوم تجربی ادامه تحصیل دهد حال آنکه شاید بر اساس ارزیابی ها و کسب ضرایب ، اولویت او علوم انسانی و یا فنی و حرفه ای باشد.
شکوهی افزود: این ذهنیت وجود دارد که هر کس استعداد ندارد باید در علوم انسانی تحصیل کند حال آنکه بسیاری از افراد با استعداد دوست دارند علوم انسانی را انتخاب کنند.
وی تاکید کرد: امسال میانگین نمرات دانش آموزان در پایه نهم حدود 18 بوده در این شرایط ، نمره نمی تواند ملاک درستی برای انتخاب رشته باشد لذا باید عوامل دیگری را در نظر گرفت.
مدیر کل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش اظهار کرد: علمی بودن طرح هدایت تحصیلی مورد تایید منتقدان نیز هست چرا که برای تدوین این آیین نامه از استادان و متخصصان برجسته استفاده شده است و انتقاد اصلی در رابطه با شاخص های طرح است.
* بجز علوم تجربی در هیچ رشته ای معترض نداریمشکوهی امکانات و ظرفیت آموزش و پرورش را محدود دانست و گفت: رها کردن این مساله نیز بر شرایط کنونی دامن می زند به گونه ای که مشکل اصلی ایجاد شده در هدایت تحصیلی صرفا در رشته علوم تجربی است و ما بجز رشته علوم تجربی در هیچ کدام از رشته ها معترض نداریم.
وی با بیان اینک در قالب طرح هدایت تحصیلی برای هر دانش آموز 12 رشته اولویت بندی شده است، خاطرنشان کرد: در شرایطی که بیش از 63 درصد از فضای موجود آموزشی را در اختیار بگیرد، آموزش و پرورش به حدود 400 هزار نیروی انسانی نیاز دارد در همین حال بین 50 تا 60 هزار نیروی مازاد دارد.
دبیر شورای برنامه ریزی هدایت تحصیلی اظهار داشت: به دلیل گرایش اغلب دانش آموزان به رشته علوم تجربی، در بسیاری از مناطق رشته های ریاضی، علوم انسانی و معارف در حال تعطیل شدن است و از سوی دیگر وزارت آموزش و پرورش به اندازه همه دانش آموزان رشته علوم تجربی معلم و کلاس ندارد.
شکوهی از توزیع متوازن رشته ها به عنوان راه غیرقابل انکار در آموزش و پرورش نام برد و گفت: از سال آینده دانش آموز به اتفاق خانواده می تواند آزمونی را به صورت چک لیست ارایه دهد تا علاقه او مشخص شود.
وی با بیان اینکه بحث هدایت تحصیلی دو الزام دارد، اظهار داشت: الزام اول به صورت فرآیندی است که از دوره ابتدایی باید آغاز شود که به حدود 28 هزار مشاور نیاز دارد و الزام دوم تدوین نظام جامع راهنمایی و مشاوره و ارایه به شورای عالی آموزش و پرورش برای تصویب است.
مدیر کل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: یکی از شاخص ها برای هر چه بهتر اجرا شدن طرح هدایت تحصیلی این است که به ازای هر 12 نفر، یک مشاور در اختیار مدرسه قرار گیرد که اکنون این آمار به ازا هر 15 دانش آموز یک مشاور است.
* چالش اصلی نظام آموزشی وارد شدن عجولانه به سیستم 3-3-6شکوهی عجولانه وارد شدن به سیستم نظام آموزشی 3 - 3- 6 را یکی دیگر از چالش های موجود عنوان کرد و افزود: آموزش و پرورش در شرایطی پایه ششم را به نظام آموزشی اضافه کرد که معلم و محتوای کتاب های درسی هیچ یک آماده نشده بود.
وی یادآورشد: با سپری شدن دوران تحصیل و رسیدن دانش آموزان به پایه دهم، ناچار باید انتخاب رشته تحصیلی اجرا می شد و برغم ارایه 32 هزار نفر کلاس توجیهی به دلیل آماده نبودن زیر نظام ها، آیین نامه هدایت تحصیلی که اسفندماه سال گذشته به تصویب رسیده بود، نتوانست به تمامی اهداف خود دست یابد.
دبیر شورای برنامه ریزی هدایت تحصیلی تصریح کرد: البته از منظر دیگر نیز خانواده ها مساله هدایت تحصیلی را جدی نگرفته و حاضر نیستند به توصیه مشاوران عمل کنند.
شکوهی با بیان اینکه اکنون تمامی مدارس متوسطه اول دارای مشاور هستند، اظهار داشت: حدود 17 هزار مشاور متخصص و تحصیلکرده در مدارس مستقر هستند.
منبع: