نگاهی به نخستین فلوشیپ نشر تهران نشان می‌دهد که ناشران ایرانی برای حضور در نشر بین‌الملل باید با فراهم‌سازی زیرساخت‌های لازم به دوازه های ورود به جهانی شدن موسسات انتشاراتی خود قدم بگذارند.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، جامعه نشر ایران، تخستین نشریاری یا فلوشیپ نشر را با میزبانی از ۳۰ ناشر از ۲۰ کشور اردیبهشت‌ماه سال ۱۴۰۴ تجربه کرد. یک دورهمی فراملی که ظرفیت‌های پنهان ادبیات کودک و نوجوان را به کشورهای مختلف معرفی کرد.
چند ماه پیش از شروع فلوشیپ، ۱۶۳ هزار ایمیل برای معرفی نشریاری تهران به ناشران و آژانس‌های ادبی کشورهای مختلف ارسال شد و ۹۱ ناشر از ۳۴ کشور آلبانی، آرژانتین، استرالیا، آذربایجان، الجزایر، بنگلادش، برزیل، چین، مصر، اتیوپی، مجارستان، هند، اندونزی، عراق، ایتالیا، قزاقستان، کویت، قرقیزستان، مالزی، مغولستان، نپال، نیجریه، مقدونیه شمالی، عمان، پاکستان، فیلیپین، روسیه، عربستان، اسپانیا، سوریه، ترکیه، ازبکستان و ویتنام ثبت‌نام کردند؛ در نهایت ۳۰ ناشر انتخاب شدند.
۳۲ ناشر ایرانی نیز با انتخاب انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان، برای حضور در این رویداد انتخاب شدند. ۱۶ قرار ملاقات در ۳ روز برگزاری فلوشیپ ادبی تهران بین ناشران ایرانی و ناشران و آژانس‌های ادبی هماهنگ شده بود.
از ۲۲ اردیبهشت‌ماه، سالن فلوشیپ سی‌وششمین نمایشگاه کتاب تهران در فضایی به وسعت ۹۰۰ متر مربع در جنوب غربی مصلی در بخش جنوبی رواق غربی در دو بخش، آماده برگزاری فلوشیپ بود؛ بخش اول، شامل سالن افتتاحیه و کارگاه‌ها و نشست‌های مرتبط و بخش دوم، بخش مذاکرات برای قرارهای ملاقات ناشران برای خرید و فروش حق نشر آثار.
ماحصل این برنامه سه‌روزه تا به حال امضای ۱۶۲ قرارداد کاری بین ناشران ایرانی و خارجی بوده است؛ ثمره‌ای که پیش‌بینی می‌شود طی ماه‌های آینده افزایش پیدا کند. هدف اصلی این فلوشیپ ایجاد ارتباط میان ناشران خارجی و داخلی و تمرکز آن بر بازار کتاب کودک و نوجوان بود. اقدامی هدف‌گذاری شده که نتایج آن سال‌های آینده قابل بررسی است.
تصویرگری ایرانی در پله‌های موفقیت
محمد چراغ، نویسنده و ناشر کودک و نوجوان کویتی یکی از شرکت‌کنندگان این رویداد بود. او با اظهار خرسندی از حضور در فلوشیپ نشر تهران، گفت: من پیش از این به ایران آمده بودم اما این نخستین باری است که با کتاب‌های ایرانی به‌خصوص حوزه کودک و نوجوان آشنا شده‌ام، بخش عمده ارتباطات من با ناشران جهان عرب بود اما در این فلوشیپ متوجه شدم که ظرفیت‌های بسیار خوبی در نشر ایران و بخش کودک و نوجوان آن وجود دارد.
وی ادامه داد: محتوا و تصویرسازی کتاب‌های ایرانی بسیار خوب و درجه یک است. با توجه به قرابت دینی و فرهنگی میان ایران و کشورهای عربی، این تعاملات و همکاری‌ها باید توسعه پیدا کند و از ظرفیت‌های فرهنگی و نشر یکدیگر بیشتر بهره ببریم.
چراغ با اشاره به عقد هفت قرارداد با ناشران ایرانی و ۱۰ پیش‌قرارداد در این حوزه، عنوان کرد: در فلوشیپ نشر تهران، تنها ۲ قرارداد امضا کردم و قبل از ورود به ایران اصلاً فکر نمی‌کردم که قراردادی امضا کنم اما خوشبختانه سطح کیفیت آثار ایرانی بسیار خوب و حرفه‌ای است.
وی که نمی‌توانست هیجان خود را از آثار تصویرگری ایرانی پنهان کند، با اشاره به برخی کتاب‌های ناشران، توضیح داد: درجه‌بندی تصویرگری ایرانی خیلی بالا است و انتظار می‌رود در رویدادهای بین‌المللی جایزه دریافت کنند. تصویرسازی ایرانی بسیار خوب و متفاوت است و خوشحالم که با هنرمندان حرفه‌ای آشنا شدم و امیدوارم همکاری‌هایمان مستمر باشد.
به گفته محمد چراغ، کویت با ۳ میلیون نفر جمعیت حدود ۷۰ ناشر دارد که از میان آن‌ها فقط ۱۰ ناشر به شکل تخصصی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان فعال هستند، زمانی که کتابی به زبان عربی ترجمه می‌شود، کودکان جهان‌عرب نیز از آن‌ها استفاده می‌کنند، در این مبادله فرهنگی، کودک کویتی با فرهنگ ایرانی آشنا می‌شود و کودک ایرانی نیز با فرهنگ کویتی؛ از سوی دیگر زبان عربی، زبانی بین‌المللی است که امکان تبادل فرهنگی ایران با کشورهای عرب‌زبان بسیار زیاد است و باید از ظرفیت‌های آن بهره بگیریم.
دفتر مجامع و فعالیت‌های فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طی این مدت پیگیر برگزاری فلوشیپ بوده است، بخش عمده کارها و اقدامات مرتبط با این رویداد در این دفتر پیگیری می‌شد و کارشناسان آن در این مدت کارها را قدم به قدم جلو می‌بردند. علیرضا نوری‌زاده، مدیرکل این دفتر با ارزیابی این رویداد سه‌روزه، گفت: طبق برآوردهای اولیه تاکنون ۱۶۲ قرارداد امضا شده و در حال بررسی است تا در مسیر گرنت از این آثار حمایت شود. به گفته افراد حاضر، فلوشیپ نشر تهران از نظر سرعت، دقت و کیفیت محتوا در دوره نخست، خیلی خوب بود.
وی همزمانی فلوشیپ و نمایشگاه را برای شرکت‌کنندگان جذاب دانست و ادامه داد: در تعاملی که پس از پایان نمایشگاه با شرکت‌کنندگان داشتیم متوجه شدیم که آشنایی با فرهنگ مردم ایران و ظرفیت‌های نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نیز در کنار این فلوشیپ فراهم شد، باید گفت که امسال تنوع کشوری شرکت‌کنندگان خوب و گامی در تقویت دیپلماسی فرهنگی ایران بود.
نوری‌زاده با بیان اینکه در بحث نهضت ترجمه موفق بودیم، افزود: اگر می‌خواستیم این کار را از مسیر گرنت برویم سه‌چهار سال طول می‌کشید و هزینه بیشتری هم داشت اما اکنون با برگزاری دوره سه‌روزه اتفاقات بهتری رخ داد و زمینه‌ای فراهم شد که نویسندگان و تصویرگران ایرانی در این رویدادها شناخته شدند.
وی همچنین درباره برخی پیشنهادها درباره جداسازی زمان برگزاری فلوشیپ از نمایشگاه کتاب تهران، گفت: اینکه همزمان با نمایشگاه باشد باید ازسوی کارشناسان بررسی شود. قبول داریم که ناشر ایرانی با حضور در نمایشگاه دغدغه فروش دارد اما باید از قبل به ناشران آموزش بدهیم که می‌توانند در فلوشیپ نماینده داشته باشند یا به یک آژانس ادبی کا را واگذار کنند.
نوری‌زاده در ادامه به تشکیل دبیرخانه دائمی فلوشیپ نشر تهران اشاره کرد و یادآور شد: باید هرچه سریع‌تر رایزنی کنیم و محتواهای مرتبط با دوره دوم را در شبکه‌های اجتماعی منتشر کنیم تا در دوره آتی با قدرت بیشتر با ناشران و آژانس‌های ادبی مختلف در فلوشیپ حاضر شویم، امسال پکیج‌ها در دو بخش نقره‌ای و طلایی بود اما برای دوره آتی در حال برنامه‌ریزی هستیم تا ناشرانی که علاقه‌مند به حضور هستند با هزینه خودشان به فلوشیپ بیایند و پکیج برنزی را به آن‌ها اختصاص دهیم.
پیشنهاد جداسازی فلوشیپ از نمایشگاه کتاب تهران
از میان ۳۲ ناشر ایرانی حاضر در فلوشیپ نشر تهران، بخش زیادی از آن‌ها که به موضوعات مهمی چون خلاقیت و نوآوری در حوزه کودک و نوجوان تمرکز دارند، توانستند سهم بیشتری از این رویداد سه‌روزه از آن خود کنند و برخی دیگر هم تجربه‌ای از آن اندوختند تا با فراهم‌سازی زیرساخت لازم به مسیرهای جهانی شدن موسسات انتشاراتی خود قدم بگذارند.
رضا حاجی‌آبادی، مدیر نشر هزاره ققنوس با بیان اینکه در فلوشیپ ۱۸ نشست با ناشران خارجی داشته است، گفت: توانستیم در این مدت برای ۱۵ عنوان کتاب، ۱۰ پیش‌قرارداد با ناشرانی از ایتالیا، ترکیه، پاکستان، ازبکستان و.. امضا کنیم که به‌نظرم اتفاق خوبی در صنعت نشر ایران است.
وی با بیان اینکه تبدیل پیش‌قراردادها به قرارداد اهمیت زیادی دارد، ادامه داد: زمانی که با ناشر خارجی قرار می‌گذاریم و می‌گوییم که دولت ایران کتاب را حمایت می‌کند، امیدوارم محقق شود تا گرنت ایران نیز به کشورهای دیگر معرفی شود.
حاجی‌آبادی با اشاره به تجربه حضور خود در فلوشیپ‌های استانبول، شارجه، قزاقستان و کره جنوبی، گفت: برگزاری فلوشیپ نشر تهران به عنوان نخستین تجربه، اقدام موثر و درخور توجهی بود که ثمرات زیادی برای فعالان حوزه نشر به همراه داشت.
وی اما با بیان اینکه بهتر است فلوشیپ نشر تهران در کنار نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار نشود، افزود: به لحاظ اطلاع‌رسانی، خبرهای اندکی تولید و منتشر می‌شود و هر دو در سایه هم قرار می‌گیرند. در این میان با توجه به اینکه فلوشیپ یک اقدام بین‌المللی و رو در رو است، باید هرکدام جداگانه برگزار شود.
به گفته حاجی‌آبادی، انتخاب زمان برگزاری فلوشیپ نیز باید با دقت و وسواس انتخاب شود تا با نمایشگاه‌ها و فلوشیپ‌های دیگر دنیا تلاقی نداشته باشد. و ناشران خارجی با فراغ بال در آن حضور پیدا کنند.
برنامه‌ریزی‌های اولیه برای برگزاری دومین فلوشیپ نشر تهران در حال انجام است؛ بنابراین بهتر است غیر از حوزه کودک، به حوزه‌ها و موضوعات دیگر کتاب‌های ایرانی که ظرفیت جهانی شدن دارند هم پرداخته شود، در عین حال نباید فراموش کرد که با توجه به نوپا بودن این رویداد و استقبال خوب ناشران خارجی از محتوای غنی کتاب‌های ایرانی، آموزش ناشران داخلی برای حضور در چنین رویدادهایی ضرورت دارد تا صنعت نشر ایران در قامت نشری حرفه‌ای مبتنی بر استانداردهای بین‌المللی بر فرش قرمز بازارهای جهانی قدم بگذارد.
منبع: ایسنا