محدودیت رشته های تحصیلی / تهدید یا فرصت برای اشتغالزایی

به گزارش روز یکشنبه خبرنگار حوزه آموزش ایرنا، دغدغه والدین برای انتخاب رشته تحصیلی متناسب با معدل و سلیقه دانش آموزان از یک سو و تمهیدات وزارت آموزش و پرورش برای برقراری توازن در رشته ها مساله ای است که این روزها فکر خانواده ها و اولیا مدارس را به خود مشغول کرده است.
دانش آموزان پایه نهم شاید بر اساس باوری که ریشه در گذشته دارد رشته علوم تجربی را ارجح از دیگر رشته ها دانسته و آینده درخشان خود را تنها در این رشته جست و جو می کنند.
گرایشی که چه بسا تعداد دانش آموزان در رشته علوم تجربی را در کلاس ها متراکم کرده و سایر رشته ها را از رخوتی برخوردار می کند که این معضل از سال های گذشته ریشه دوانده و چه بسا در آینده با مشکلات بیشتری همراه شود.
از آنجا که جامعه در راستای تعهد به اقتصاد مقاومتی به تمامی رشته ها و تخصص ها نیاز دارد یک جانبه نگری و تک بعدی نگریستن به رشته های تحصیلی نگران کننده به نظر می رسد.
وزارت آموزش و پرورش در راستای گسترش هنرستان ها و مراکز فنی و حرفه ای و توجه دادن دانش آموزان به رشته های فنی ، سال ها تلاش کرده تا این ذهنیت که این رشته ها صرفا مختص دانش آموزان تنبل و افرادی است که نتوانسته اند در رشته های علوم انسانی، تجربی و ریاضی نمره حد نصاب لازم کسب کنند را از میان بردارد.
البته تلاش های این وزارتخانه بی نتیجه نبوده و دانش آموزانی که وارد رشته های فنی شده اند پس از به دست آوردن نتایج مثبت و این مساله که آنها مجبور نیستند پس از فراغت از تحصیل به دنبال شغل مناسبی برای خود باشند، تا حدودی رشته های فنی و حرفه ای و تحصیلی در هنرستان ها نیز جایگاه ویژه ای پیدا کرده است.
اما از منظر دیگر باید دید که تمایل و علاقه دانش آموزان در این گذر چه جایگاهی پیدا می کند، دانش آموزی که به رشته علوم تجربی گرایش بسیاری دارد و صرف نظر از نام و نشانی که این رشته پیدا کرده برای او آمال و آرزوهای آینده را رقم می زند چگونه می تواند با دانش آموزی که باری به هر جهت رشته علوم تجربی را انتخاب می کند وجه تمایزی قائل شود؟
محدودیت ظرفیت تحصیل در رشته تجربی از جمله دلایلی است که آموزش و پرورش را بر آن داشته تا راهکاری برای این مساله بیاندیشد از این رو بر اساس آیین نامه موجود دانش آموزان با در نظر گرفتن نمره و معدل سه ساله دوره متوسطه اول و بررسی های مشاوره ای، هدایت تحصیلی می شوند.
هدایت تحصیلی پیش از این در پایه دهم صورت می گرفت اما امسال برای اولین بار از کلاس نهم و از طریق آزمون های رغبت سنجی، سلامت روانی و رفتاری، استعداد سنجی و نظرخواهی به صورت تستی و به مدت 150 دقیقه در واحدهای آموزشی مقاطع توسط مشاوران و مدیران مدارس صورت می گیرد تا ارزیابی دقیق و درستی از وضعیت دانش آموزان ارایه شود.
در این میان آنچه موجب اعتراض خانواده ها در انتخاب رشته تحصیلی فرزندانشان شده، راهکاری است که مشاوران با توجه به شرایط دانش آموز ارایه می کنند و چه بسا دانش آموز معدل بالایی داشته باشد اما مشاوران او را به تحصیل در یکی از رشته های شاخه کار دانش و فنی و حرفه ای هدایت می کنند.
این مساله موجب شده بسیاری از خانواده ها نسبت به آن معترض باشند و هدایت تحصیلی را نوعی اجبار در انتخاب رشته تحصیلی برای فرزندانشان قلمداد کنند.
معاون برنامه ریزی امور مشاوره اداره کل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش اما نظر دیگری دارد و معتقد است که انتخاب رشته بر اساس 65 درصد بررسی مشاوره ای و 35 درصد عملکرد تحصیلی صورت می گیرد.
محمد مصطفوی در گفت و گو با خبرنگار آموزش ایرنا اظهار داشت: با در نظر گرفتن این دو مقوله، 12 انتخاب به دانش آموز ارایه می شود اما شرط اصلی آن است که دانش آموزان به هنگام انتخاب رشته باید هنجار منطقه ای را رعایت کنند.
وی افزود: هنجار منطقه ای به این معنا است که به عنوان مثال اگر در یک منطقه از آموزش و پرورش ظرفیتی برای یک رشته در نظر گرفته شده، انتخاب رشته دانش آموزان متناسب با رتبه ای است که به دانش آموز داده می شود.
معاون برنامه ریزی امور مشاوره وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: هیچ اجباری برای ترغیب دانش آموزان به انتخاب رشته تحصیلی از سوی مشاوران صورت نمی گیرد اما ایراد کار در هدایت تحصیلی این است که چون دروس دوره متوسطه اول عمومی است نشانگرها اختصاصی نیست و دانش آموزان با درس های واقعی مثل فیزیک، شیمی، زیست و ریاضی متوسطه دوم روبرو نشده اند و لذا یک خودکارآمدی کاذب دارند.
مصطفوی یادآورشد: از آنجا که نمرات دوره متوسطه اول ترکیبی از ارزشیابی توصیفی و نمره است، دانش آموزان در انتخاب رشته تحصیلی خود بر مبنای عملکرد تحصیلی 35 درصدی تصمیم می گیرند و به نقش رغبت و استعداد خود بی توجه هستند.
وی اظهار کرد: اگر مشاوران ما دانش آموز را برای انتخاب یک رشته هدایت می کنند بر مبنای نظر دانش آموز، اولیا وی و معلمان، آزمون استعداد و رغبت و در نهایت نظر مشاور است و مشاوران دخالت مستقیمی در این رابطه ندارند.
معاون برنامه ریزی امور مشاوره اداره کل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش افزود: هر چند موضوع هدایت تحصیلی سابقه 30 ساله در آموزش و پرورش دارد اما پس از 23 سال برای اولین بار این کار در دوره متوسطه اول آغاز شده به همین دلیل مقاومت در این مساله امری طبیعی است.
مصطفوی ادامه داد: مطلب دیگر این است که برخی والدین فکر می کنند دانش آموزان باید وارد بهترین رشته و نه مناسب ترین رشته شوند و البته بهترین رشته به تصور آنها رشته های علوم تجربی و ریاضی است غافل از اینکه امسال 540 هزار دانش آموز پشت کنکوری در رشته علوم تجربی بوده اند.
وی اظهار داشت: از این تعداد تنها شش هزار و 300 دانش آموز در رشته های بالای پزشکی مثل دندانپزشکی، پزشکی و پرستاری قرار است جذب شوند و بقیه بلاتکلیف هستند.
مصطفوی با بیان اینکه اینها دانش آموزانی هستند که سرخورده می شوند، گفت: از سوی دیگر کشور نیاز به نیروی انسانی ماهر، تکنیسین و متخصص در رشته های علوم انسانی و ریاضی و فنی دارد و این توزیع متوازن باید اتفاق بیافتد.
وی خاطرنشان کرد: شاید یکی دیگر از دلایل دغدغه خانواده ها، جابجایی دانش آموزان از دوره متوسطه اول به متوسطه دوم باشد که البته جای نگرانی نیست و مشاوران در مدارس حضور دارند و راهنمایی های لازم را در اختیار دانش آموزان و والدین قرار می دهند.
معاون برنامه ریزی امور مشاوره وزارت آموزش و پرورش اظهار کرد: لازم است این باور قدیمی و کهنه که دانش آموزان ضعیف باید در رشته های شاخه کاردانش و فنی و حرفه ای ادامه تحصیل بدهند، با فرهنگسازی از میان برداشته شود و اولیا نقش استعداد، تمایل دانش آموزان و آزمون های مشاوره ای را جدی بگیرند.
مصطفوی افزود: برای آشنای دانش آموزان با نحوه انتخاب رشته تحصیلی از مهر سال 94 برای دانش آموزان در کتاب کار و فناوری مبحثی با عنوان هدایت تحصیلی شغلی دانش آموزان ارایه شده که در قالب 12 ساعت از سوی مشاوران برای دانش آموزان تدریس می شود.
وی برگزاری کلاس های توجیهی و بازدیدهای شغلی برای دانش آموزان و اولیا آنها، 24 ساعت دوره ضمن خدمت برای مدیران و 40 ساعت آموزشی برای مشاوران را از دیگر اقدامات در راستای هدایت تحصیلی دانش آموزان برشمرد.
معاون برنامه ریزی امور مشاوره اداره کل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش اظهار داشت: بر اساس سند تحول بنیادین باید 48 درصد دانش آموزان در رشته های فنی و 52 درصد در رشته های نظری تحصیل کنند که این رقم اکنون در رشته های فنی 38 درصد و در رشته های نظری 62 درصد است و هنوز به توسعه متوازن دسترسی پیدا نکرده ایم.
مصطفوی در رابطه با توسعه رشته های علوم انسانی نیز گفت: در بررسی های مشاوره ای و عملکرد تحصیلی سعی شده امتیازهای خاصی برای علوم انسانی در نظر گرفته و ورود به این رشته قانونمند شود.
وی افزود: تفاوت عمده امسال هدایت تحصیلی این است که دانش آموزان اینگونه طبقه بندی نشده اند که هر کس قوی است در یکی از رشته های ریاضی و علوم تجربی ادامه تحصیل دهد و افراد ضعیف به کار دانش و فنی و حرفه ای بروند بلکه جدای از عملکرد تحصیلی، دانش آموزان متناسب با استعداد، رغبت و توانایی خود به سمت رشته های فنی هدایت شوند.
مصطفوی خاطرنشان کرد: امسال برای اولین بار هدایت تحصیلی از پایه دهم به نهم آمده اما از سال آینده روند فرآیندی را دنبال خواهد کرد به این صورت که از پایه های هفتم و هشتم در قالب درس تفکر و سبک زندگی و در پایه نهم در قالب درس کار و فناوری اطلاعات لازم به دانش آموزان داده می شود تا آنها بتوانند انتخاب آگاهانه ای داشته باشند.
به نظر می رسد چشم انداز ترسیم شده برای هدایت تحصیلی دانش آموزان و این مساله که افراد پس از فراغت از تحصیل وارد بازار کار شده و بدون دغدغه و متناسب با حرفه ای که فرا گرفته اند کاری برای خود دست و پا کنند، بسیار ایده ال است.
اما از آنجا که هر تغییر و تحول در ابتدای امر با واکنش های مثبت و منفی همراه است لازم است این فرصت به والدین، دانش آموزان و مسوولان آموزش و پرورش داده شود تا با محک شرایط و ضوابط بهترین انتخاب را داشته باشند تا در آینده شاهد بلاتکلیفی و بیکاری که معضل اصلی جامعه است، نباشیم.